مدل‌سازی خدمات اکوسیستمی مبتنی بر تغییرات پوشش و کاربری سیمای سرزمین با به‌کارگیری نرم‌افزار InVEST در منطقة حفاظت‌شدة جهان‌نما (مورد مطالعه: خدمت اکوسیستمی ترسیب کربن)

مزایای متعددی را که انسان­ها از اکوسیستم­ها به دست می­آورند، خدمات اکوسیستم می­نامند. ترسیب کربن به عنوان یک خدمت اکوسیستمی تنظیم اقلیم، به دلیل تبدیل و تخریب زمین برای پاسخ به نیازهای فزایندة انسان به انواع توسعه در حال کاهش است. در پژوهش حاضر با انتخاب یک سیمای سرزمین پایلوت از جنگل­های هیرکانی (منطقة حفاظت‌شدة جهان‌نما)، ضمن بررسی روند گذشته تا امروز تغییرات پوشش/کاربری در دورة زمانی 2018-2001، شرایط آیندة سیمای سرزمین در افق زمانی 2036، با مدل ذخیره و ترسیب کربن در نرم‌افزار InVEST پیش‌بینی و تحلیل شد. میزان کربن موجود در چهار منبع ذخیرة کربن شامل زیست‌تودة روزمینی، بیوماس زیرزمینی، خاک و مواد آلی مرده به تفکیک کاربری اراضی، با تلفیق گزارش­های IPCC با مطالعات میدانی و نمونه‌برداری استخراج شد. بررسی روند تغییر کاربری اراضی نشان داد با گذشت زمان و به‌تدریج از وسعت اراضی جنگلی و مرتعی که نقش شایان ملاحظه‌ای در ترسیب کربن دارند، کاسته شده­ است، به‌طوری که در سال 2036 رشد کاهشی 40 درصدی ایجاد شده، که به کاهش ترسیب کربن معادل 400859 تن در سرزمین منجر می­شود. ادامة وضع موجود در بهره‌برداری از سرزمین و روند تغییر اراضی به کاهش کارکرد اکوسیستم در ذخیره و ترسیب کربن منجر می­شود. در مطالعة حاضر نشان داده­ شد با ادغام مفهوم خدمات اکوسیستم در مباحث برنامه­ریزی مکانی سرزمین و مدیریت کاربری اراضی از طریق تهیة نقشه­های مکانی خدمات اکوسیستم در مقیاس منطقه­ای، می توان علاوه بر توسعة منطقی کاربری­های انسانی، مخاطرات اکولوژیکی آن‌ها را نیز به لحاظ تضمین تدارک خدمات اکوسیستم به حداقل رساند، و بدین ترتیب تصمیم بهتری در برنامه­ریزی سرزمین اتخاذ نمود. همچنین، پیشنهاد می­شود برای بهبود کیفیت خدمات اکوسیستمی در محدودة جهان­نما از برنامه­های توسعه­ای و بازنگری در مرزهای حفاظت‌شده و مدیریت اصولی کاربری زمین در خارج از مرزهای حفاظت استفاده کرد.